Politieke spanning in Amsterdam: Oppositie dwingt Halsema tot herziening geheimhouding

De transparantie van het Amsterdamse stadsbestuur lag woensdagavond onder een vergrootglas tijdens een fel debat in de gemeenteraad. Burgemeester Femke Halsema moest toegeven dat de beslissing om documenten over de verhoging van de onroerendezaakbelasting (ozb) volledig geheim te houden, mogelijk te snel was genomen. Na druk van de oppositie heeft zij toegezegd de stukken opnieuw te beoordelen op openbaarmaking.

Politieke druk na beperkt Woo-verzoek

De discussie werd aangewakkerd door een Woo-verzoek van AT5, dat inzicht vroeg in de afwegingen van het college rond de ozb-verhoging van 27 procent. Slechts vijf van de 85 opgevraagde documenten werden vrijgegeven. De rest bleef geheim, onder andere met het argument dat ze ‘persoonlijke beleidsopvattingen’ bevatten en waren gebruikt in vertrouwelijke collegeonderhandelingen.

Oppositiepartijen VVD, JA21, Partij voor de Dieren, Volt en CDA eisten opheldering en riepen een interpellatiedebat uit, een zwaar politiek middel om het stadsbestuur tot verantwoording te roepen. De coalitiepartijen reageerden verbolgen en spraken van ‘een kanon op een mug’.

Transparantie versus bestuurlijke vertrouwelijkheid

De verhoging van de ozb met 27 procent, goed voor gemiddeld 86 euro per woning per jaar, was vorig jaar al een heet hangijzer. Wethouder van Financiën Hester van Buren verdedigde de stap als noodzakelijk om de gemeentelijke financiën op orde te houden. Rechtse oppositiepartijen vonden daarentegen dat huiseigenaren onevenredig hard werden getroffen.

Tijdens het debat beschuldigde VVD-raadslid Myron von Gerhardt het college van een gebrek aan transparantie en politieke willekeur bij het geheimhouden van de documenten. PvdA en GroenLinks verweten de VVD op hun beurt een onrealistisch beeld te schetsen van bestuurlijke processen, waarin vertrouwelijkheid soms essentieel is.

Burgemeester Halsema erkende dat het college mogelijk te snel had geoordeeld over de geheimhouding. “We blijven van mening dat collegiale eenheid belangrijk is, maar gaan per document en passage bekijken wat alsnog openbaar kan,” stelde zij. Wel benadrukte ze dat bepaalde onderdelen vertrouwelijk zullen blijven, onder meer om de bestuurlijke werkwijze te beschermen.

Oppositie blijft sceptisch

De toezegging van het college nam de zorgen bij de oppositie niet weg. Volt-fractievoorzitter Juliet Broersen sprak van een patroon van geslotenheid binnen het stadsbestuur, terwijl JA21’er Cas van Berkel stelde dat de gemeenteraad en pers onvoldoende controle kunnen uitoefenen op het college. CDA’er Rogier Havelaar hekelde het feit dat sommige documenten wél openbaar worden gemaakt, terwijl andere onder geheimhouding blijven.

Halsema benadrukte dat bepaalde stukken altijd onder de noemer ‘retraitestukken’ vallen, documenten die bedoeld zijn voor vertrouwelijke onderhandelingen binnen het college. “We hebben niets extra geheim verklaard. Deze documenten waren al geclassificeerd als vertrouwelijk,” betoogde zij. Ook Van Buren steunde dit standpunt: “Als elk conceptvoorstel tijdens begrotingsprocessen openbaar zou worden, verandert de manier waarop bestuurders met elkaar spreken fundamenteel.”

Zweedse aanpak als inspiratie?

Volt pleitte voor een fundamenteel andere werkwijze en wees op het Zweedse ‘oorspronkelijkheidsprincipe’, waarbij documenten standaard openbaar zijn, tenzij er zwaarwegende redenen zijn om informatie af te schermen. Broersen stelde dat Nederland nog te vaak de omgekeerde aanpak hanteert: ‘nee, tenzij’. Halsema gaf toe dat Amsterdam nog ver verwijderd is van het Zweedse model, maar merkte op dat Scandinavische transparantienormen regelmatig worden bestudeerd.

Met de toezegging om binnen een maand de geheimhouding van de ozb-documenten te heroverwegen, kwam het debat na uren discussie tot een einde. De oppositie blijft echter waakzaam en eist dat de criteria voor openbaarmaking scherper worden vastgelegd.